گواهی مبدا، به سندی بین‌المللی می‌گویند که به منظور کالاهای صادراتی توسط اتاق بازرگانی هرکشور، صادر می‌گردد. هدف اصلی این سند مهم، گواهی نمودن محل و نام کشور سازنده کالای مورد نظر است. چرا که کشور تولیدکننده برای دولت، بانک، گمرک و واردکننده مهم خواهد بود و در برخی موارد، دولت‌ها برای تعریف تعرفه ترجیحی به منظور کشورهای مشخصی، اقدام می‌نمایند. همچنین خریدار به این گواهی، برای ترخیص کالا از گمرک در مقصد نیاز خواهد داشت. به همین علت است که این گواهی در کنار سایر مدارک برای خریدار ارسال خواهد شد. البته تشخيص این موضوع که صدور گواهی مبدا برای يک محصول صادراتی ضرورت دارد یا خیر، بر عهده اتاق بازرگانی نبوده و واردکننده کالا در مورد دریافت این گواهی نظر خود را اعلام می‌کند. در واقع اتاق بازرگانی تنها وظیفه صدور گواهی مبدأ را بر عهده خواهد داشت. در این مطلب به بررسی گواهی مبدا و انواع و سایر موارد مربوط به آن می‌پردازیم.
کاربرد گواهی مبدا
همانطور که عنوان شد، گواهی مبدا تأییدکننده آن خواهد بود که کالای مورد نظر در کشوری خاص تولید شده است. معمولا این سند به وسیله یک سازمان تجاری مانند اتاق بازرگانی صادر شده و جزئیاتی در مورد کالا را بیان می‌کند. در نتیجه گواهی مبدا، مانند یک مدرک تجاری است که جهت تسهیل تجارت بین‌المللی کاربرد دارد. این سند اغلب در فرآیند واردات و صادرات استفاده شده و در کنار دیگر اسناد تجاری نظیر بارنامه‌ها و فاکتورها قرار می‌گیرد. کاربرد اصلی گواهی مبدا در موارد زیر خواهد بود:
تأیید اصالت کالا
گواهی مبدا تضمین‌کننده اصالت یک کالا بوده و تأیید می‌کند که کالا در یک کشور مشخص تولید شده است.
اعمال تعرفه‌ها و محدودیت‌ها
ممکن است بعضی از کشورها، جهت واردات کالاها محدودیت‌ها و تعرفه‌های خاصی را اعمال نمایند. گواهی مبداء، به خریدار کمک خواهد کرد تا از تعرفه‌ها و محدودیت‌ها آگاه شده و مطابق با آن‌ها عمل کند.
استفاده از تسهیلات تجاری
گاهی اوقات، برخی تسهیلات تجاری و قراردادهای بین‌المللی به تأیید گواهی مبداء نیاز دارند و وجود این گواهی برای بهره‌مندی از این تسهیلات الزامی است.
چه سازمانی مرجع صدور گواهی مبدأ است؟
صدور گواهی مبدأ تاریخچه‌‌ای قدیمی داشته و به سال‌های بسیار قبل باز می‌گردد. صدور این سند در سال ۱۹۲۳، با تأسیس کنوانسیون بین‌المللی ژنو و تدوین قوانینی جهت آسان شدن عملیات گمرکی، در تجارت بین‌المللی رواج یافت. طبق این مقررات، برای صدور گواهی مبدأ دولت‌ها مجاز شدند تا در داخل کشورهای خود، سازمان‌های مربوط به آن را تشکیل دهند. براساس تبصره ماده ۱۷ قوانین گمرکی ایران مورخ ۲۲/۹/۱۳۹۰، اتاق بازرگانی، صنایع و معادن، سازمان بنادر و دریانوردی مناطق اقتصادی، در قالب نهادهای مسئول جهت صدور گواهی مبداء شناخته شدند. پس از آن نیز اختیار به شعب اتاق بازرگانی ایران در کشور یعنی اتاق بازرگانی شهرستانها داده شده است. به صورت کلی، نهادهایی که تحت عنوان متولیان صدور گواهی مبدا شناخته شده و صحت گواهی‌های مبدا تحت کنترل و نظارت این نهادها قرار دارد عبارتند از:
- اتاق‌های بازرگانی و صنایع و معادن که مجموع این اتاق‌ها در سراسر کشور، به ۳۴ تا می‌رسد و مسئولیت صدور این گواهی بر عهده آن‌ها است.
- سازمان بنادر و دریانوردی مناطق خاص اقتصادی که در سراسر کشورمجموعا ۱۹ منطقه ویژه اقتصادی برای انجام این مسئولیت وجود خواهد داشت.
- در مناطق آزاد نیز سازمان‌های مناطق آزاد برای صدور گواهی مبداء اقدام می‌کنند.
درخواست صدور گواهی مبدا را چگونه ثبت کنیم؟
درخواست صدور گواهی مبدا از دو طریق ثبت در سامانه و همچنین مراجعه حضوری صورت می‌گیرد:
- آن دسته از افرادی که دارای کارت بازرگانی هستند، می‌توانند به منظور درخواست صادر شدن گواهی مبداء، به سامانه صدور این گواهی به آدرس iccima.ir مراجعه کنند. سامانه گواهی مبدا، پلتفرمی آنلاین بوده و تنها افرادی که دارای کارت بازرگانی هستند، امکان ارسال درخواست صدور این گواهی را دارند. این افراد با بهره‌مندی از این امکان می‌توانند مراحل اخذ گواهی را به آسانی انجام داده و تا حد زیادی در وقت خود صرفه‌جویی نمایند.
- دسته دیگر متقاضیانی هستند که از کارت بازرگانی برخوردار نیستند. این افراد می‌توانند به شکل حضوری و با در دست داشتن مدارک لازم به اتاق بازرگانی مراجعه کرده و برای صدور گواهی مبدأ، درخواست خود را اعلام دارند. بعد از آن، درخواست توسط تیم‌های مربوطه در اتاق بازرگانی، بررسی شده و برای این افراد گواهی مبدأ صادر می‌گردد.
اطلاعات مندرج در گواهی مبدا
اطلاعات گوناگونی در گواهی مبدا درج خواهد شد که عبارتند از:
- شماره و تاریخ فاکتور فروش
- نوع بسته‌بندی
- وزن خالص و ناخالص کالا
- مشخصات محموله طبق پروانه گمرکی و بارنامه حمل
- مشخصات کشور سازنده طبق مندرجات پروانه گمرکی یا گواهی مبدا جهت صادرات
- مشخصات وسیله حمل‌ونقل براساس بارنامه حمل
- مشخصات صادرکننده یا فرستنده محموله مطابق بارنامه حمل
- مشخصات گیرنده بار براساس بارنامه حمل
هزینه صدور گواهی مبدا
طبق مصوبه هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در تاریخ 30/11/1402، حق عضویت، حق ورودی و هزینه مرجع صدور گواهی مبدا، به این شکل تنظیم شده است:
- مبلغ حق عضویت میزان 20 میلیون ریال در یک سال است.
- مبلغ ورودی که تنها یکبار جهت ورود به اتاق بازرگانی دریافت می‌شود، 10 میلیون ریال خواهد بود.
- به غیر از مبلغ اظهارنامه هر فرم، هزینه صدور فرم گواهی مبدا جهت صادرات، میزان 5 میلیون ریال می‌باشد.
- فرم‌های امضاء اوراق و تایید اسناد، به صورت رایگان خواهد بود.
مدارک مورد نیاز صدور گواهی مبداء
برای صدور گواهی مبدأ به صورت قانونی، لازم است تا شما مدارک زیر را در اختیار داشته باشید:
- تصویر بارنامه حمل: این بارنامه نشان‌دهنده آن است که محموله به کجا حمل شده و از چه مسیری عبور خواهد کرد.
- تصویر پروانه گمرکی: لازم است تا شما یک تصویر از پروانه گمرکی خود را به مرجع مرتبط ارائه دهید. این پروانه نشان‌دهنده آن خواهد بود که شما در قالب یک واحد اقتصادی، مجاز به انجام واردات و صادرات هستید.
- فرم گواهی مبدأ به زبان انگلیسی و بدون خط خوردگی: شما باید فرمی را که حاوی اطلاعات مبدأ محموله‌ها به زبان انگلیسی بوده و خط خوردگی ندارد را تحویل دهید.
- فیش بانکی هزینه صدور گواهی: فیش بانکی هزینه صدور گواهی، نشان‌دهنده آن خواهد بود که شما هزینه مربوط به صدور گواهی را پرداخت نموده‌اید.
- لیست عدل بندی در حالت تعدد کالا: چنانچه شما به واردات بیشتر از یک کالا پرداخته اید، لازم است تا لیستی از کالاها و همچنین مشخصات آن‌ها را ارائه نمایید.
- تصویر کارت بازرگانی: از دیگر مدارک لازم برای دریافت گواهی مبدا باید به تصویر کارت بازرگانی، تاییدیه استعلام اعتبار آن و یا مجوز از سامانه یکپارچه مدیریت اشاره کرد.
- معرفی نامه درخواست و صدور گواهی مبدأ: اگر شما یک شرکت حقوقی داشته و غیر از مدیرعامل یا اعضای هیئت مدیره، فردی دیگر به جای شما قصد مراجعه به اتاق بازرگانی را دارد، باید این معرفی‌نامه را ارائه دهید.
انواع مختلف گواهی مبداء
در امر واردات کالا، گاهی اوقات ممکن است که واردکننده برای صدور گواهی مبداء درخواست داشته باشد. برخی مواقع نیز ممکن است اتاق بازرگانی براساس تشخیص خود، این نیاز را ضروری دانسته و برای صدور گواهی مبدأ تلاش کند. ولی همانطور که گفته شد، به طور یقین تشخیص ضرورت صدور گواهی مبدا جهت صادرات یک کالا بر عهده اتاق بازرگانی نخواهد بود. بلکه این وظیفه بر عهده خود واردکننده است که باید متوجه آن شود که نیاز به دریافت گواهی مبدا وجود دارد یا خیر. انواع گواهی مبدا براساس این نیاز به دو گروه تقسیم می‌شوند:
گواهی مبدأ ترجیحی
گواهی مبدا ترجیحی که تحت عنوان گواهی فرم A نیز شناخته شده است، به جهت تخفیفات تعرفه‌ای به کشورهای در حال توسعه و همچین به منظور ارائه تسهیلات تجاری در کشورهای توسعه یافته صادر خواهد شد. هدف از صدور گواهی مبدا ترجیحی، تشویق و حمایت از واردات محصولاتی است که تولید آن‌ها در کشورهای در حال توسعه صورت می‌گیرد. در این نوع گواهی مبدأ، اطلاعاتی چون کشور مبدا، مشخصات کالا، نام تولیدکننده و سایر اطلاعات مرتبط با ترجیحات تجاری و تعرفه‌ای ذکر می‌گردد.
گواهی مبدأ غیرترجیحی
گواهی مبدأ غیرترجیحی، نشان‌دهنده کشور تولیدکننده کالا بوده و اطلاعات مرتبط با ترجیحات تعرفه‌ای و تجاری را شامل نمی‌شود. معمولا این گواهی مبدأ، به جهت ارائه اطلاعات اولیه در مورد کشور مبدأ و همچنین مشخصات کالا خواهد بود. اطلاعاتی نظیر نام تولیدکننده، وزن خالص و ناخالص، مشخصات کالا، نوع بسته‌بندی و دیگر جزئیات مرتبط با محموله در آن درج می‌شود.
به صورت کلی، هر دو گواهی مبدأ ترجیحی و غیرترجیحی به منظور تأیید صحت مبدأ تولید محصول و دیگر مشخصات کالا استفاد می‌گردد. تفاوت مهم میان این دو گواهی، در وجود و عدم وجود ترجیحات تعرفه‌ای و تجاری خواهد بود که این ترجیحات در گواهی مبدأ ترجیحی ذکر می‌گردد.
انواع گواهی مبدا در ایران
علاوه بر تقسیم‌بندی انجام شده در بخش قبل، ۳ نوع گواهی مبدا وجود دارند که در ایران مورداستفاده قرار خواهند گرفت. این ۳ مورد عبارتند از:
1. گواهی GSP
گواهی GSP که از آن جهت صادرات به کشورهایی از قبیل ترکیه، قرقیزستان، ژاپن، کشورهای امریکایی، اقیانوسیه و کشورهای اروپایی به جز 28 کشور عضو اتحادیه اروپا استفاده می‌شود.
2. گواهی مبدا Certificate of Origin
گواهی مبدا یا Certificate of Origin که در تجارت بین‌المللی به منظور تایید کشور تولیدکننده محصول صادر می‌گردد. این سند به وسیله سازمان ذیصلاح یا یک مقام، در کشور مبداء صدور یافته و مبنای اصلی انجام امور بانکی، تعیین حقوق گمرکی و مالیات و اثبات منشاء کالای صادراتی خواهد بود. فرم certificate of origin در زمان صادرات به کشورهای آفریقایی یا آسیایی استفاده می‌شود.
3. فرم CSTP
فرم CSTP به منظور صادرات به کشورهایی که با ایران جهت صادرات کالاهایی خاص توافق‌نامه دارند، قابل استفاده خواهد بود.
لازم به ذکر است که بعضی از کشورها همچون چین، کره، سنگاپور، تایوان، مالزی و هنگ کنگ این امکان را دارند تا از دو نوع فرم استفاده نمایند.
بدون دیدگاه