MSDS (برگه اطلاعات ایمنی) برای راحتی کار با مواد شیمیایی ایجاد شده تا ویژگی‌های هر ماده شیمیایی را به‌صورت کامل در اختیار مخاطب قرار دهد. مواد شیمیایی می‌توانند بی‌خطر، کم‌خطر یا بسیار خطرناک باشند. هر ماده شیمیایی وابسته به ساختار خود، مشخصات و ویژگی‌هایی دارد. برای مثال برخی مواد شیمیایی آتش‌زا هستند. آگاهی از این مشخصات برای کار با این مواد یا حتی نگهداری و حمل آن‌ها ضروری است.
در ادامه مطلب با MSDS بیشتر آشنا شده و بخش‌های مختلف آن را می‌شناسید.
MSDS چیست ؟ اطلاعات ایمنی مواد چه کاربردی دارد؟
یادگیری نحوه کار و حمل مواد شیمیایی و خطرناک برای افرادی که درگیر هستند، بسیار ضروری است. چرا که کوچک‌ترین خطا می‌تواند منجر به آتش‌سوزی، انفجار، آلودگی زیست‌محیطی و بسیاری اتفاقات کشنده و خطرناک دیگر شود. MSDS یا Material Safety Data Sheets برای هر ماده شیمیایی به صورت جداگانه، نکات مهم و ضروری را برای کار با آن ماده و نحوه نگهداری و حمل‌ونقل آن ذکر کرده است.
مطالعه این سند یکی از الزامات استفاده یا مواجهه با مواد شیمیایی محسوب می‌شود. توجه داشته باشید که اگر بدون آگاهی به هر ماده شیمیایی آلوده شوید، خطرات زیادی می‌تواند شما را تهدید کند: از ابتلا به انواع سرطان تا ناباروری و از دست دادن بینایی یا ابتلا به حساسیت‌های عفونی پوستی! بنابراین قبل از کار با هر ماده شیمیایی، اطلاعات ایمنی کار با آن را مطالعه کنید.
اگر به دنبال حمل‌ونقل مواد شیمیایی هستند یا محموله‌ای از کالاهای خطرناک دارید، بهتر است قبل از هرکاری، سند MSDS آن کالا یا ماده شیمیایی را بخوانید. در ادامه با بخش‌های مختلف این سند آشنا می‌شوید. آگاهی از برخی از این موارد برای کار شما ضروری‌تر است؛ بنابراین ادامه مطلب را از دست ندهید.
تفاوت اصلی MSDS با برچسب اطلاعات روی مواد شیمیایی چیست؟
MSDS مخفف Material Safety Data Sheet است که یک سند اطلاعاتی در مورد خصوصیات، خطرات و اقدامات ایمنی یک ماده شیمیایی است. نمونه برگه msds معمولا توسط شرکت تولید کننده ماده همراه با آن ارائه می‌شود و شامل 16 بخش مختلف است.
برچسب اطلاعات روی مواد شیمیایی یک نشانه است که بر روی بسته‌بندی ماده چسبانده می‌شود و موارد کلی در مورد خطرات بالقوه یا کاربردهای مناسب یا نامناسب آن ماده را بیان می‌کند.
تفاوت اصلی MSDS با برچسب اطلاعات روی مواد شیمیایی این است که MSDS اطلاعات جامع‌تر و کامل‌تری را در مورد ماده شیمیایی ارائه می‌دهد و می‌تواند به عنوان یک رفرنس برای تهیه یا بررسی برچسب ایمنی مواد به کار رود. MSDS یا کد کالای خطرناک شامل مواردی مانند نحوه استفاده صحیح، شرایط نگهداری، نکات ایمنی، کمک‌های اولیه، خطرات آتش‌سوزی، ترکیب محصول و غیره است. برچسب اطلاعات روی مواد شیمیایی فقط شامل مواردی مانند نام ماده، نام تولید کننده، علائم خطر، کاربردهای مناسب یا نامناسب و شماره تماس اضطراری است.
بخش‌های مختلف MSDS
اگر یک سند MSDS را باز کنید، با سرفصل‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوید که هرکدام مربوط به کار و فعالیت خاصی است. از دمای نگهداری ماده تا نوع حمل‌ونقل آن یا حتی مهم‌ترین خطرات هر ماده شیمیایی در این سند گردآوری شده است. در ادامه شما را با بخش‌های مختلف MSDS (برگه اطلاعات ایمنی) آشنا می‌کنیم تا نکات موردنظرتان را ساده‌تر پیدا کنید.
یک: هویت و چیستی ماده برای اطلاعات
در اولین بخش از سند MSDS شما با هویت و مشخصات کامل ماده شیمیایی آشنا می‌شوید. در این بخش شما نام یا نام‌های رایج ماده، کد محصول، شرکت تولیدکننده، فرمول شیمیایی و ساختار شیمیایی ماده را مشاهده می‌کنید. همچنین در برخی موارد یک شماره اورژانسی برای مواقع اضطراری درج می‌شود تا موارد خاص را به اطلاع شرکت تولیدکننده یا پشتیبانی فنی محصول برسانید.
دو: خطرات رایج در استفاده از ماده شیمایی در حمل و نقل کالاهای خطرناک
بخش سوم از سند MSDS به خطراتی اشاره دارد که هر ماده شیمیایی می‌تواند در پی داشته باشد. اگر ماده‌ای اشتعال‌زا یا سمی باشد در این قسمت درج می‌شود. همچنین اگر برخورد پوست با ماده‌ای خطرناک باشد هم در این قسمت نوشته می‌شود. بهتر است این قسمت را به خوبی به یاد بسپارید!
سه: ترکیب و اطلاعات شیمیایی محصول
در این بخش شما با ماده یا مواد شیمیایی تشکیل‌دهنده محصول آشنا می‌شوید. این قسمت کمی فنی بوده و لزوماً نیازی نیست که از آن سردربیاورید. می‌توانید این قسمت را با خیال راحت به متخصص‌های شیمی واگذار کرده و از آن عبور کنید.
چهار: کمک‌های اورژانسی اولیه
در این قسمت به شما آموزش می‌دهد تا در صورتی که با خطرات این ماده مواجه شدید، چه اقدامات اولیه‌ای را تا رسیدن اورژانس انجام دهید. توجه کنید که این قسمت می‌تواند نجات‌بخش باشد. بنابراین بهتر است آن را به‌خوبی مطالعه کنید. برای مثال در صورتی که تماس پوستی با ماده ممنوع باشد، در این قسمت می‌نویسد که در صورت تماس چگونه پوست را از آلودگی پاک کنید. توجه کنید که شستشو همیشه با آب نباید انجام شود! به نکاتی که در این قسمت ذکر شده، موبه‌مو عمل کنید و از خودتان چیزی اضافه نکنید.
پنج: خطرات آتش‌سوزی
در این قسمت وضعیت اشتعال‌زایی محصول بررسی می‌شود. مقدار احتمالی که برای اشتعال‌زایی مواد شیمیایی وجود دارد متفاوت است. برخی مواد تنها در دماهایی خاص آتش می‌گیرند و برخی دیگر در دمای محیط هم با اکسیژن هوا واکنش داده و آتش‌سوزی ایجاد می‌کنند. مطالعه این قسمت بسیار توصیه می‌شود.
شش: نشت اتفاقی ماده
در این قسمت بررسی می‌شود که اگر ماده به صورت ناخواسته در محیط منتشر یا پخش شود باید چه اقداماتی را انجام داد. برای مثال اگر یک ماده شیمیایی روی میز شما بریزد، جمع‌آوری آن کار ساده‌ای نیست. بهتر است این قسمت را به‌خاطر بسپارید تا در شرایط حساس اقدام اشتباهی انجام ندهید.
هفت: جابه‌جایی و نگهداری
یکی از مهم‌ترین قسمت‌های MSDS برای شما، همین قسمت است. در این سرفصل شما می‌آموزید که شرایط حمل و نگهداری این مواد چگونه است. برخی از مواد شیمیایی و کالاهای خطرناک تنها در دمای خاصی قابل نگهداری هستند. یا برخی مواد نیاز به مخزن‌های مخصوص برای حمل‌ونقل دارند. تمامی این موارد با جزئیات کامل در این بخش ذکر شده است. مطالعه این بخش هم اکیداً توصیه می‌شود.
هشت: حفاظت فردی
در این بخش نکاتی ذکر شده تا اگر به‌تنهایی با ماده شیمیایی مواجه شدید، بتوانید از خودتان محافظت کنید. این بخش بیشتر به کار افرادی می‌آید که به صورت مستقیم با مواد شیمیایی کار می‌کنند.
نه: ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
در این قسمت شما با مشخصات فیزیکی و شیمیایی ماده نظیر شکل، رنگ، اسیدیته، نقطه ذوب و جوش، چگالی و ویسکوزیته آشنا می‌شوید.
ده: واکنش‌پذیری
در بخش دهم از MSDS شما با واکنش‌پذیری ماده شیمیایی آشنا می‌شوید. نکاتی مانند واکنش‌پذیری ماده با مواد داخل بدن یا مواد مختلف محیط اطراف در این قسمت می‌آیند.
یازده: سم‌شناسی و بررسی سمیت ماده
در این قسمت میزان سمی بودن ماده بررسی می‌شود. برخی از مواد سمیت شدیدی دارند و حتی استشمام بخارات آن می‌تواند خطرآفرین باشد. برخی دیگر اما، خطر چندانی ندارند. مطالعه این قسمت، شما را با خطرات رایج مواد شیمیایی آشنا می‌کند.
دوازده: مخاطرات زیست‌محیطی
مواد شیمیایی و محیط زیست ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند. در این قسمت به ارتباط پرداخته و مخاطرات احتمالی مواد شیمیایی برای محیط زیست را بررسی می‌کند.
سیزده: نحوه دورریختن ماده شیمیایی
اگر بخواهید ماده‌ای شیمیایی را امحاء کنید، نباید به‌همین سادگی آن را در سطل زباله بریزید! چرا که می‌تواند باعث آسیب‌های فراوانی شود. دور ریختن هر ماده شیمیایی آداب به‌خصوص خود را دارد که در این قسمت مهم‌ترین نکات آن آورده می‌شود.
چهارده: حمل و نقل کالاهای خطرناک
در این قسمت به‌صورت تخصصی به حمل‌ونقل ماده شیمیایی موردنظر می‌پردازد. اگر قصد صادرات یا واردات کالاهای خطرناک را دارید، مطالعه این قسمت از سند MSDS آن ماده، مهم‌ترین کاری است که باید انجام دهید. در این قسمت با انواع روش‌هایی که می‌توانید ماده موردنظرتان را حمل کنید، آشنا می‌شوید. روش‌های دریایی، هوایی و زمینی هر یک می‌تواند برای دسته‌ای از مواد شیمیایی مناسب باشد.
بخش‌های دیگر MSDS
اطلاعات مندرج در سند ایمنی MSDS به همین جا ختم نمی‌شود. در قسمت‌های بعدی شما اطلاعات مربوط به موارد قانونی را می‌خوانید و نحوه استفاده و خرید وفروش آن را یاد می‌گیرید. همچنین یک سرفصل مجزا در MSDS وجود دارد که اطلاعات بیشتری درباره مواد شیمیایی که در سرفصل‌های قبلی جای نمی‌گرفته‌اند، آورده می‌شود.
چرا مطالعه MSDS ضروری است؟
روی محصولات شیمیایی علائمی نصب می‌شود تا شما با خطرات کلی آن آشنا شوید. با وجود این علائم شاید برای شما سوال باشد که چرا مطالعه MSDS ضروری است؟ چرا دانستن اطلاعات کلی محصول کفایت نمی‌کند؟
جواب این سوال در جزئیات است! کار با مواد شیمیایی و جابه‌جایی آن‌ها می‌تواند باعث خسارت‌های جبران‌ناپذیری شود. مخصوصاً اگر به‌صورت دقیق با خطرات هر ماده شیمیایی آشنا نباشید یا ندانید در مواجهه با این خطرات باید چه‌کار کنید، خطر مواجه شدن با خسارت بیش از پیش خواهد بود. بنابراین توصیه اکید متخصصان این حوزه، بررسی و مطالعه MSDS پیش از کار با مواد شیمیایی است.
سند MSDS توسط چه کسی تهیه می‌شود؟
برگه اطلاعات ایمنی هر ماده شیمایی باید توسط تولیدکننده آن ماده نوشته و به همراه محصول عرضه شود. همچنین توزیع‌کنندگان محصولات شیمیایی مکلف هستند تا در کنار محصول، MSDS آن را هم به مشتری ارائه کنند. امروزه با رشد تکنولوژی، MSDSها در دسترس همگان قرار دارند. کافی است که با جست‌وجو در اینترنت به دنبال MSDS مربوط به ماده شیمیایی مدنظرتان باشید.
سعی کنید از MSDSهای قدیمی استفاده نکنید. عموماً هرچندسال این اطلاعات به‌روزرسانی شده و نکات جدیدی به آن اضافه می‌شود. توصیه کارشناسان این است که MSDSهای قدیمی‌تر از سه سال می‌تواند مشکل‌ساز باشد. از آن‌جا که اطلاعات MSDS و تأیید فنی آن برعهده کارشناسان ایمنی و بهداشت است، در صورتی که از یک نسخه به‌روز استفاده کنید، اطلاعات آن کاملاً مورداعتماد و کافی خواهد بود.
جمع‌بندی
کار با مواد شیمیایی و حمل‌ونقل کالاهای خطرناک اصول و ضوابطی دارد که سرپیچی از آن‌ها می‌تواند برای شما بسیار گران تمام شود. یکی از اقدامات اولیه در مواجهه با محصولات شیمیایی و کالاهای خطرناک، مطالعه سند ایمنی یا MSDS آن است. در این سند شما با مهم‌ترین و جزئی‌ترین نکات بهداشتی و ایمنی مرتبط با محصول آشنا شده و آن ماده شیمیایی را به صورت کامل می‌شناسید.
بدون دیدگاه