حمل دریایی
حمل دریایی به معنای جا به جایی کالا از طریق راه دریایی است. حمل بار دریایی از دیرباز یکی از پرکاربردترین روش های حمل و نقل بین المللی در سراسر دنیا بوده است. حمل کالا به روش دریایی بهترین گزینه برای حمل بارهای حجیم و وزن زیاد است که توسط کشتی ها و از طریق اقیانوس و دریا ها به اقصی نقاط جهان ارسال میشوند. حمل دریایی نسبت به حمل هوایی به دلیل مسافت طولانی پیمایش کشتی ها، سرعت کمتری دارد و به همین علت است که مدت زمانی که طول میکشد بار به مقصد برسد افزایش پیدا می‌کند. و البته مزیت حمل بار به روش دریایی کاهش هزینه حمل و نقل است.
حمل دریایی چیست؟
حمل ونقل دریایی چیست؟ حمل دریایی عبارت است از نقل وانتقال کالاها از طریق شناورهای دریایی مثل قایق، کشتی‌های باری، لنج و… از طریق کانال‌های آبی، اقیانوس‌ها، دریاها و دریاچه‌ها. بااین‌وجود حمل و نقل دریایی مهم‌ترین انواع حمل بوده و درصد بالایی از تجارت جهان بدین شیوه به مقاصد حمل می‌رسد.
کالاهایی که از طریق دریا جابه‌جا میشوند عموماً حجم و وزن بالایی دارند. در این شیوه از حمل و نقل نسبت به دیگر انواع حمل زمینی و حمل هوایی معمولاً زمان زیادی برای رسیدن به مقصد صرف میشود و از طرفی عدم دسترسی به آب‌های آزاد در برخی از کشورها این نوع از حمل‌ونقل را غیرممکن می‌کند.
با توجه به نقش کلیدی حمل دریایی در زنجیره ی تامین کالای جهانی و تاثیری که به عنوان مصرف کننده ی نهایی بر زندگی و کسب کار ما دارد تصمیم گرفتیم به طور کلی به این مبحث بپردازیم.
خدمات حمل دریایی ایران
حمل بار با کشتی یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین راه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی و تجاری در ایران است. ایران به عنوان یک کشور با ساحل‌های طولانی به دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان دسترسی دارد و این امر به ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی برای حمل و نقل دریایی ایران منجر میشود. در زیر، به برخی از خدمات حمل دریایی در ایران اشاره می‌کنیم:
- بنادر و پایانه‌های دریایی: ایران دارای بنادر مهمی مانند بندرعباس، بندر امام خمینی (پایانه‌ی بندرعباس)، بندر انزلی، بندر ماهشهر، بندر بوشهر و بندر شهید رجایی (پایانه بندر بوشهر) است. این بنادر به عنوان نقاط ورود و خروج اصلی بارها و کشتی‌های حمل دریایی در ایران و همچنین به عنوان پایگاه‌های حمل و نقل بین المللی دریایی عمل می‌کنند.
- خدمات بارگیری و تخلیه: بنادر ایران امکانات بزرگی برای بارگیری و تخلیه کالاهای مختلف به وسیله کشتی‌ها و کانتینرها ارائه می‌دهند. این خدمات به شرکت‌ها و تجارت‌ها اجازه می‌دهند تا کالاهای خود را به سرعت و به صورت کارآمد منتقل کنند.
- خطوط حمل‌ونقل دریایی: ایران ارتباطات حمل دریایی مستقل خود را با کشورهای دیگر دارد و از طریق خطوط حمل‌ونقل دریایی منطقه‌ای و بین‌المللی به کشورهایی مانند امارات متحده عربی، عربستان سعودی، قطر، اندونزی و چین وصل میشود.
- پشتیبانی از صنایع مرتبط: صنعت حمل و نقل با کشتی در ایران باعث ایجاد و پشتیبانی از صنایع مرتبطی نظیر کشتی‌سازی، تولید کانتینرها، خدمات لجستیک و حتی خدمات پایانه‌های بندری شده است. این صنایع اقتصادی به اشتغال زیادی ایجاد کرده و به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کنند.
- پروژه‌های توسعه بنادر: ایران پروژه‌های توسعه و بهبود بنادر خود را پیش برده است. این پروژه‌ها به منظور افزایش ظرفیت و بهبود خدمات حمل دریایی کالا در کشور انجام میشود.
- مزایای مالی و مالیاتی: ایران به عنوان یک مقصد حمل و نقل دریایی جهانی مزایای مالی و مالیاتی ارائه می‌دهد که شرکت‌های تجاری و حمل نقل دریایی از آن‌ها بهره‌برداری می‌کنند.
- پشتیبانی از تجارت بین‌المللی: صنعت حمل دریایی در ایران به عنوان یک جزء کلیدی از تجارت بین‌المللی کشور عمل می‌کند و برای صادرات و واردات کالاها به و از ایران بسیار حیاتی است.
انواع روش های حمل دریایی
انواع حمل و نقل دریایی عبارتند از:
- روش حمل دریایی مستقیم
- روش حمل دریایی غیر مستقیم
- روش حمل دریایی کراس استافینگ cross stuffing
- روش حمل دریایی ترانشیمپنت transshipment
حمل دریایی به صورت مستقیم
در این روش حمل دریایی ،کالا مستقیم از بندر مبدا بدون نیاز به تغییر مسیر کشتی و یا تغییر کانتیر حمل میشوند. در مقایسه با حمل کالاها به صورت ترانزیتی، حمل دریایی به صورت مستقیم می‌تواند زمان و هزینه حمل و نقل را کاهش دهد، زیرا که نیازی به ترانزیت از یک بندر دیگر نیست.
حمل دریایی به صورت غیر مستقیم
حمل دریایی به صورت غیر مستقیم به معنای حمل کالاها بین دو بندر دریایی با استفاده از یک بندر سوم به عنوان بندر ترانزیت است. این روش برای بنادری استفاده میشود که امکان ارسال باربه صورت مستقیم به ایران را ندارند. با این حال، حمل دریایی به صورت غیر مستقیم ممکن است زمان و هزینه حمل و نقل را افزایش دهد، زیرا که نیاز به ترانزیت از یک بندر دیگر وجود دارد و امکانات در بندر ترانزیتی نیز ممکن است ناکافی باشد.
روش حمل دریایی کراس استافینگ
کراس استافینگ یکی از پرکاربردترین روش‌ها در انواع حمل دریایی است. این روش در زمینه صادرات و واردات از طریق راه‌های آبی، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. در برخی از بنادر محدودیت‌هایی در هنگام بارگیری و تخلیه اقلام وجود دارد و به همین دلیل روش کراس استاف راه رهایی از این محدودیت‌هاست. در این روش کشتی‌ها در مکانی خارج از محدوده بنادر متوقف میشوند و بارها را به کشتی‌های کوچکتر منتقل می‌کنند تا تخلیه بارها در بنادر آسان‌تر انجام گیرد.
روش ترانسشیپمنت و حمل ترکیبی
در فرآیند صادرات و واردات در صورت انجام تخلف، ممکن است محصولات افراد در یک گمرکی، با ممنوعیت ورود مواجه شود. در این صورت هر تاجر یا بازرگانی که می‌خواهد برای واردات و یا صادرات کالاهای مختلف اقدام کند، باید با قوانین کشور مقصد آشنا بوده و بر اساس آن عمل کند. در این راستا ممکن است مشکلاتی بر سر راه افراد قرار بگیرد؛ گاهی ممکن است کالای افراد در یک گمرکی با ممنوعیت ورود مواجه شود. در مواجهه با این شرایط و مشکلات ناشی از آن، میتوان از روش ترانسشیپ و حمل و نقل ترکیبی استفاده کرد.
از مزایای این روش حمل دریایی میتوان به ارسال کالاهای چند مقصدی در فواصل نزدیک و تغییر حامل اشاره کرد. حمل بارها به یک کشور میانجی و رسیدن بارها به مقصد از طریق آن نیز، نوعی ترانسشیپ تلقی میشود.
مزیت های حمل دریایی
- هزینه کمتر و مقرون به صرفه بودن آن به نسبت روش‌های دیگر حمل و نقل.
- ثابت بودن نرخ کرایه حمل و نقل. (نرخ کرایه کشتی‌های آزاد با توافق صاحب بار و شرکت حمل و نقل تعیین میشود.)
- امکان حمل بار با تناژ بالا. کشتی‌های بزرگ باربری می‌توانند تا حدود ۵۰۰ هزار تن را حمل کنند.
- بالا بودن ضریب ایمنی و اطمینان در این روش از حمل و نقل. رعایت استاندارها و مقررات بین‌المللی حمل و نقل توسط افرادی که محموله را حمل می‌کنند.
معایب حمل دریایی
- طولانی بودن زمان رسیدن کالا به مقصد در مقایسه با روش‌های دیگر (زمینی، هوایی).
- دریازدگی، احتمال ابتلای خدمه و مسافران کشتی به بیماری‌های شایع در مناطق گرمسیر و مرطوب
- امکان تغییر ناگهانی دما و شرایط آب وهوایی.
- تحریم‌های بین‌المللی : گاهی اوقات برخی از کشورها به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، اجازه ورود کشتی‌هایی که حامل کالاهای مربوط به آن کشور هستند را نمی‌دهند که باعث تاخیر در تحویل کالا و هزینه بیشتر برای صادرکننده و واردکننده میشود.
- پوشش محدود: برخی محصولات مانند محصولات فریز شده یا حیوانات زنده به خوبی با حمل کالا به روش دریایی سازگار نیستند و بهتر است به روش هوایی حمل شوند. با این حال، با توجه به مزایای حمل کالا به روش دریایی، این روش همچنان مورد استفاده قرار میگیرد و برای بسیاری از کالاها به عنوان یکی از بهترین و اقتصادی‌ترین روش‌های حمل و نقل محسوب میشود.
هزینه حمل دریایی
هزینه حمل دریایی بر اساس چندین عامل محاسبه میشود که به این شرح است:
- نوع کالا: نوع کالا، میزان وزن و حجم آن، بسته‌بندی، خطرات مرتبط با حمل آن، و… از جمله عواملی هستند که در تعیین هزینه حمل دریایی نقش دارند.
- مسیر حمل: فاصله بین بنادر مبدأ و مقصد، مسیر حمل بار، تعداد بنادر ترانزیتی و شرایط آب و هوایی دریایی عوامل تاثیر گذار بر هزینه و قیمت حمل هستند.
- نوع کشتی: نوع کشتی، ظرفیت حمل آن، سرعت، نوع موتور، سن کشتی و…
تأثیرات آب‌وهوایی بر حمل دریایی حمل و نقل بین المللی دریایی
تغییرات آب‌وهوایی بر صنعت حمل بار دریایی تأثیرات گسترده‌ای دارد و این تأثیرات در چندین جنبه مهم به وضوح مشهود میشوند. تغییرات جوی، طوفان‌ها و تندبادها، باعث ایجاد خطرات بیشتری برای کشتی‌ها و نواحی ساحلی میشود. همچنین به دلیل تغییرات جوی و شرایط دریا، ممکن است مسیرهای حمل و نقل دریایی تغییر کنند. این مسائل ممکن است به تاخیرها و افت و خیزهای اقتصادی در صنعت حمل‌ونقل منجر شوند.
از طرفی تغییرات آب‌وهوایی باعث افزایش نوسانات در بازار سوخت و سیالات نفتی شده است. این تغییرات ناگهانی در قیمت‌های سوخت می‌توانند هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی را به شدت تحت تأثیر قرار دهند.
نحوه ی بارگیری و تخلیه ی کالا
بارگیری و تخلیه کشتی باربری یک فرآیند پیچیده در حمل دریایی است که برای جلوگیری از خسارت به بار و کشتی، نیازمند به رعایت قوانین و مقررات صنعتی هست که شامل موارد زیر میباشد:
- بررسی مدارک : قبل از هر اقدامی باید مدارک لازم برای بارگیری و تخلیه را بررسی کرد. این مدارک می‌تواند شامل اسناد حمل و نقل، مجوزهای واردات و صادرات، اطلاعات در مورد بار و وزن آن و… باشد.
- برنامه ریزی: برای انجام بارگیری و تخلیه نیازمند یک برنامه ریزی دقیق هستیم . که شامل تعیین زمان بارگیری و تخلیه، شرایط محیطی و ابزارهای لازم برای انجام این کار است.
- بارگیری: برای بارگیری باید اطمینان حاصل شود که بار به صورت صحیح و مناسب بر روی کشتی بارگیری میشود. برای این منظور باید از ابزارهای حرفه‌ای استفاده کرد و مطمئن شد که وزن بار با وزن مجوز بارگیری تطابق دارد.
- تخلیه: پس از رسیدن بار به مقصد، به این نکته باید توجه داشت که بار،به صورت صحیح از کشتی تخلیه شود و با استفاده از ابزارهای حرفه‌ای و با رعایت اصول ایمنی و توانایی کشتی تخلیه صورت بگیرد.
- بازرسی: پس از تخلیه بار، باید کشتی را با دقت بررسی کرد تا اطمینان حاصل شود که هیچ خسارتی به کشتی وارد نشده است.
- رعایت مقررات وقوانین : در تمامی مراحل بارگیری و تخلیه بار رعایت مقررات و قوانین صنعتی از جمله قوانین حفاظت از محیط زیست، ایمنی و حفاظت از کارکنان از اصولی ترین مراحل تخلیه بار است.
از آنجایی که بارگیری و تخلیه کشتی باربری فرآیند حساسی در حمل و نقل دریایی است، باید از حرفه‌ای‌های مجرب و کارآزموده برای طی کردن این مراحل استفاده کرد که روی گام به گام مراحل بارگیری و تخلیه تسلط کافی داشته باشد.
انواع کالا برای حمل و نقل دریایی
- مواد اولیه: شامل مواد اولیه نفتی، گاز، زغال سنگ، مواد معدنی، آهن و آلیاژهای آن، چوب و… میشود.
- کالاهای کشاورزی: محصولات کشاورزی مانند گندم، جو، سیب زمینی، محصولات دامی، میوه و سبزیجات، شکر، کاهو و…
- کالاهای صنعتی: شامل قطعات خودرو، ماشین آلات، الکترونیک، لوازم خانگی، مواد شیمیایی، پلاستیک، فلزات و غیره میشود.
- مواد غذایی: شامل محصولات غذایی نظیر روغن، شیر، گوشت، ماهی، ماکارونی، نان، آرد، قهوه، چای و غیره میشود.
- کالاهای تجاری: شامل کالاهایی مانند لباس، کفش، جواهرات، لوازم التحریر، اسباب بازی، کتاب و غیره میشود.
سوالات متداول
ارسال بار از خطوط دریایی ممکن است از یک تا سه ماه طول بکشد که بستگی به بندر مبدا و مقصد و نزدیکی کشور حمل بار به ایران دارد.
برای حمل بار با کانتینر با توجه به نوع بار و حجم و وزن کالا کانتینر های متفاوتی استفاده میشود.
از کشورهای آسیایی همچون چین و دبی حمل دریایی به صورت مداوم صورت میگیرد و هم چنین از کشورهای اروپایی،آفریقا و آمریکا نیز واردات و حمل و نقل دریایی به ایران و بالعکس انجام میشود.
