کسر تخلیه

کسر تخلیه از جمله تخلفات گمرکی محسوب می‌شود که در قوانین امور گمرکات کشور به این تخلف اشاره شده است. از روش‌های مهم برای ارزش‌گذاری کالا، بررسی وزن آن است. هنگامی که بار در درب خروج گمرک باسکول می‌شود، چنانچه بین وزن ثبت شده در بارنامه و وزنی که روی باسکول مشاهده می‌گردد، تفاوتی وجود داشته و این کاهش وزن نیز قابل توجه باشد، تخلف کسر تخلیه صورت گرفته است.

در واقع به مواردی کسر تخلیه می‌گویند که تعداد بسته‌هایی که از مبادی قانونی و مجاز به کشور وارد شده است، نسبت به فهرست کل بار، اظهارنامه اجمالی یا بارنامه، کمتر یا بیشتر هستند. در این حالت، مطابق با قانون بحث اضافه یا کسر تخلیه مطرح خواهد شد. در مورد اضافه تخلیه باید گفت که به ضبط بسته‌های اضافی اکتفا می‌شود. ولی درباره کسر تخلیه جریان متفاوت بوده و مطابق با ماده ۱۱۰ این قانون، پرداخت جریمه انتظامی نیاز خواهد بود.

کسر تخلیه از دید گمرک

البته براساس بخشنامه بانک مرکزی، این تلورانس تا میزان ۳ درصد مانع نخواهد داشت. اما چنانچه بیشتر از این میزان باشد، صاحب کالا موظف است جریمه آن را پرداخت کند.

جریمه کسر تخلیه دو حالت دارد:

1. چنانچه وزن محموله هنگامی که بر روی باسکول می‌رود از وزن اظهاری آن کمتر باشد، لازم است صاحب کالا، دلار به میزان ارز نیمایی بیشتر دریافت شده، اقدام به خریداری دلار آزاد نموده و آن را به بانک مرکزی پرداخت نماید.
2. اگر وزن بار به هنگام باسکول، بیشتر از وزن اظهار شده بیشتر باشد، لازم است مطابق با وزن اضافه، صاحب بار مبلغی را به عنوان جریمه به گمرک بپردازد که این مبلغ از میزان کسر تخلیه خیلی کمتر خواهد بود.

کسر تخلیه از دیدگاه بانک

هنگامی که در سیستم بانکی، ورود کالا ثبت می‌شود، روش پرداختی آن نیز مشخص می‌گردد تا قبل از تحریمات از LC اعتبارات اسنادی بهره گرفته شود. در واقع اعتبارات اسنادی، تعهدی از سمت بانک به فروشنده و خریدار هستند. با وجود این مدرک، چنانچه خریدار نتواند از عهده مبلغ خرید برآید، لازم است تا بانک برای پرداخت باقیمانده یا تمامی مبلغ خریدار اقدام کند.

البته بانک تا قبل از آن که تاییدیه‌ای مبنی بر حمل کالاهای خریداری شده دریافت نکند، برای پرداخت وجه هیچگونه اقدامی نمی‌کند. البته در این روش، به علتی که تعهد بر روی بانک است، بانک ملزم خواهد شد تا مالکیت محموله خریداری شده را از آن خود بداند. همچنین پرداختی‌ها تا هنگامی که بانک تسویه‌حساب خود را با مشتری انجام داده و با ظهرنویسی بارنامه انتقال مالکیت انجام شود، به صورت برات بدون تعهد یا حواله انجام می‌پذیرد.

از زمانی که سیستم ثبت سفارش و سامانه جامع تجارت راه‌اندازی و اتصال گمرک به آن انجام شد، این وظیفه به بانک محول شد تا ضمن تأمین مالی، به بررسی قرارداد اسناد نیز اقدام کند. اطلاعات مرتبط با محموله توسط اظهارکننده در سیستم سفارش ثبت شده و به سیستم بانکی نیز وارد خواهند شد. زیرا بانک در این مرحله باید به تأمین و تخصیص ارز پرداخته و یک کد رهگیری جهت ترخیص کالا به اظهارکننده ارائه دهد و تمامی اسناد و اطلاعات را به دقت و به صورت کامل بررسی کند.

وظیفه بانک در مقابل کسر تخلیه

بانک در مورد اطلاعات ثبت شده از سوی اظهارکننده و صاحب کالا بی‌طرف بوده و تنها وظیفه بررسی اسناد را بر عهده دارد. چنانچه هنگام بررسی اسناد و اطلاعات، بانک متوجه شود که ارز خارج شده یا کوتاژ صادراتی باطل شده جهت آن، همخوانی لازم را با میزان کالای وارداتی ندارد، کسر تخلیه را اعلام می‌کند. در اینجا بانک به عنوان نماینده دولت بوده و از لحاظ قانونی وظیفه دارد که آگاهانه عمل کرده و بررسی‌های لازم را در مورد چگونگی تأمین ارز و میزان کالای وارده به جای آن انجام دهد.

اگر کسر تخلیه از سوی بانک به گمرک واگذار شود، در حالیکه اظهارکننده از گمرک بتواند مشکل را رفع کرده و بتواند اجازه رفع تعهد را از سامانه دریافت کند، بانک هم رفع تعهد را اعلام می‌نماید. ولی چنانچه نظر گمرک به کسر تخلیه باشد، لازم است صاحب کالا تعهد را رفع کرده و مبلغی را به میزان آن به بانک پرداخت کند.

گاهی اوقات با اعلام کسر تخلیه، صاحب کالا ادعا دارد که بروز این اشکال بخاطر درج نادرست اطلاعات اظهارنامه است. در این حالت، موضوع بعد از مکاتبه بانک با گمرک بررسی می‌گردد.

در مورد کوتاژ صادراتی باطل شده نیز باید گفت که لازم است واردات کالا به ازای هر میزان کوتاژ صادراتی باطله، انجام شده و در صورت کمتر یا بیشتر بودن این واردات، فرد واردکننده باید به بانک هزینه پرداخت کند. زیرا صادرکننده به وسیله واگذاری کوتاژ صادراتی به فرد واردکننده، دیگر هیچگونه تعهدی نداشته و این تعهد بر عهده واردکننده خواهد بود.

مدت زمان رفع تعهد به بانک

مهلت رفع تعهد و پرداخت از طرف اظهارکننده محموله در بانک، حدود سه ماه پس از زمان تامین ارز بوده و در مواردی این مهلت قابل تمدید است. از جمله این موارد عبارتند از:

• در زمانی که واردکننده خوش سابقه باشد، این مهلت قابل تمدید خواهد بود.
• از دیگر موارد تمدید این مهلت، در زمانی بروز مشکلاتی چون طولانی شدن مدت حمل محموله است. پس از اعلام شدن این امر به بانک، مهلت ارائه جواز تمدید می‌گردد.
• هنگامی که براساس بخشنامه بانک مرکزی، به صورت کلی مهلت‌ها محدود شده و باید چرخه ارز سریعا راه افتد مانند شرایط تحریم که محموله در این شرایط تحریم باید سریع‌ وارد کشور شود.

چنانچه اظهارکننده در زمان تعیین شده، رفع تعهد بانک را انجام نداده و اقدامی نکند، پرونده توسط بانک به تعزیرات حکومتی ارجاع داده شده و صاحب کالا سابقه منفی و قرمز در سیستم بانکی دریافت خواهد کرد.

چرا کسر تخلیه در گمرک به وجود می‌ آید؟

کسر تخلیه به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که این دلایل را می‌توان به شکل زیر دسته‌بندی نمود:

علل فنی

علل فنی به دلیل خرابی یا نقص در تجهیزات و فرآیندهای انتقال ایجاد می‌شوند. برخی از این دلایل فنی شامل موارد زیر است:

• خرابی بسته‌بندی
• خرابی باسکول
• خرابی تجهیزات حمل‌ونقل

علل انسانی

علل انسانی در کسر تخلیه از جمله عواملی است که به علت تقلب، سهل انگاری، بی دقتی یا سوءاستفاده ایجاد می‌شوند. بعضی از علل انسانی عبارتند از:

• تقلب یا سوء استفاده از افراد مرتبط با حمل و گمرکات
• خطای انسانی در ثبت اطلاعات

علل قانونی

علل قانونی، شامل مشکلاتی است که به علت اختلافات در قوانین یا تغییرات مقررات گمرکی ایجاد می‌گردند که برخی از آن‌ها عبارتند:

• اختلافات در قوانین گمرکی میان کشورهای مبدا و مقصد
• تغییر در تعرفه‌های گمرکی

عواقب، مجازات‌ و جریمه قانونی کسر تخلیه

در زمان اعلام کسر تخلیه، در صورتی که مسئول مربوطه متقاعد شود که اختلاف موجود به علت عواملی مانند وزن نمودن اشتباه در بندر بارگیری یا جذب رطوبت رخ داده و این مشکل عمدی نبوده، تخفیفاتی در جریمه افراد اعمال شده و گاهی حتی جریمه نمی‌شوند. اما چنانچه مدارک موجود اثبات کند که این کسر تخلیه، عمدی بوده است، عواقب زیادی در انتظار فرد خطاکار است که نمونه‌ای از آن‌ها در ادامه آورده شده است:

• جریمه‌ نقدی برای صاحب کالا یا شرکت حمل‌و‌نقل
• عدم پرداخت خسارت به صاحب کالا توسط بیمه
• اتهاماتی چون قاچاق به صاحب کالا

راهکارهای جلوگیری از کسر تخلیه

در این بخش به بررسی برخی از راهکارها جهت جلوگیری از کسر تخلیه در گمرک اشاره می‌کنیم:

دقت در ثبت اطلاعات

برای جلوگیری از حواس‌پرتی و خطای انسانی در ثبت اطلاعات، باید که اطلاعات مرتبط با تعداد و وزن کالا در اسناد گمرکی، با دقت بیشتری ثبت شود تا از اشتباهات و به دنبال آن کسر تخلیه جلوگیری شود.

انجام بازرسی دقیق

از جمله اقدامات لازم برای جلوگیری از کسر تخلیه، انجام بازرسی دقیق بر روی محموله‌ها در زمان ورود به کشور است که باعث اطمینان از سلامت کالاها نیز می‌شود.

همکاری با شرکت‌ حمل‌ونقل معتبر

استفاده از خدمات شرکت‌های باتجربه و معتبر حمل‌ونقل، می‌تواند به جلوگیری از وقوع کسر تخلیه و اطمینان از سلامت کالاها کمک کند.

آموزش و آگاهی‌ بخشی

آموزش‌های لازم کارکنان و تاجران در زمینه دقت در ثبت اطلاعات و همچنین افزایش آگاهی آنان از اهمیت این موضوع، در مراحل مختلف ترانزیت بسیار موثر خواهد بود.

راهکارهای رفع کسر تخلیه در گمرک

کسر تخلیه در گمرک، از جمله مشکلات جدی است که می‌تواند برای صاحب کالا، بانک و گمرک مشکلاتی چون کاهش سود، درآمد و اعتبار ایجاد کند. راهکارهای پیشگیرانه و جبرانی برای رفع این مشکل وجود دارد که بهتر است با آن‌ها آشنا شوید. برخی از این راهکارها عبارتند از:

راهکارهای پیشگیرانه

راهکارهای پیشگیرانه به مواردی اشاره دارد که به شما کمک می‌کنند تا از وقوع کسر تخلیه در گمرک جلوگیری کنید. برخی از این راهکارها عبارتند از:

•  انتخاب تأمین‌کننده معتبر

لازم است شما تأمین‌کننده کالا را براساس اعتبار، سابقه، قیمت و خدمات انتخاب نمایید. باید با فروشنده ارتباط برقرار کرده و از آن‌ها نمونه، کاتالوگ و اطلاعات فنی کالا را بخواهید.

• انتخاب روش حمل‌و‌نقل مناسب

برای جلوگیری از کسر تخلیه، شما باید روش مناسبی برای حمل‌ونقل کالای خود با توجه به وزن، حجم، نوع و مقصد آن انتخاب کنید. روش‌هایی مناسب خواهد بود که از کیفیت و ایمنی کالا در زمان حمل و مراحل گمرکی محافظت نماید.

• انجام بیمه کالا

لازم است شما محموله را توسط شرکت بیمه‌ای که گمرک یا تأمین‌کننده توصیه می‌کنند، بیمه نموده و گواهی بیمه را از شرکت بیمه درخواست نمایید.

• تهیه مدارک گمرکی

شما باید مدارک گمرکی ترخیص کالا را از شرکت بازرگانی یا فروشنده دریافت نموده و به گمرک ایران ارائه دهید. مدارکی چون بارنامه، اظهارنامه، فهرست کل بار، گواهی بیمه و … از جمله اسنادی هستند که باید آن‌ها را جهت پیشگیری از کسر تخلیه در گمرک داشته باشید.

راهکارهای جبرانی

راهکارهای جبرانی به مواردی اشاره دارد که به شما کمک می‌کنند تا اگر با کسر تخلیه مواجه شدید، آن را رفع کنید. برخی از این راهکارها عبارتند از:

• شکایت از تأمین‌کننده و شرکت بازرگانی

لازم است تا در صورت وجود کسر تخلیه، شما از تأمین‌کننده و یا شرکت بازرگانی که ارسال کالا را برای شما انجام داده است، شکایت کنید. باید از آن‌ها بخواهید که علت این موضوع را توضیح داده و خسارات را جبران کنند.

• شکایت از گمرک یا بانک

همچنین اگر شما با مشکل کسر تخلیه مواجه شدید، لازم است تا از گمرک یا بانک دخیل در این امر شکایت کرده و جبران خسارت را از آنان درخواست کنید.

• استفاده از ضمانت‌ها یا بیمه‌ها

شما می‌توانید از ضمانت‌ها یا بیمه‌های مربوط به کالا استفاده کرده و با مراجعه به شرکت بیمه، از آن‌ها بخواهید که این خسارت را پوشش داده و جبران کنند.