در صورتی که در فرآیند واردات و صادرات، بیشتر از زمان طی شده در قرارداد از کانتینرها استفاده شود، بازرگان باید هزینه‌هایی را بابت جریمه این تاخیر پرداخت نماید. به این جریمه‌های دیرکرد، دموراژ و دیتنشن گفته و تفاوت دموراژ و دیتنشن در مواردی چون مکان، کاربرد و … خواهد بود. لازم به ذکر است تا زمانی که کانتینرها به خطوط کشتیرانی تحویل داده نشوند، به صورت روزانه به میزان این جرایم اضافه می‌گردد. در واقع کانتینرهایی که توسط خطوط کشتیرانی به جهت حمل محموله در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد، باید در مدت زمان مشخصی که به آن فریتایم Free Time می‌گویند، به دست شرکت‌های حمل برسد.
فریتایم، تعداد روزهایی را مشخص می‌نماید که یک مشتری این امکان را دارد تا به صورت رایگان از کانتینر استفاده کند. این زمان در واردات و صادرات، در حدود 3 تا 10 روز بعد از تخلیه کانتینر از کشتی است. هزینه‌های اضافی دموراژ و دیتنشن، تا ۱۰ سال پیش بسیار نادر بودند. ولی بروز مشکلاتی چون جنگ روسیه و اوکراین، COVID-19 و بحران کار آمریکا، باعث شد این هزینه‌ها بیشتر از گذشته رواج یابند. در این مطلب به بررسی تفاوت دموراژ و دیتنشن و سایر موارد مربوط به این جریمه‌ها خواهیم پرداخت.
معنای دموراژ چیست؟
واژه دموراژ به معنای حق توقف، کرایه معطلی و خسارت بیکاری بوده و به بیان ساده این کلمه در حمل دریایی و در صنعت کشتیرانی به مفهوم جریمه دیرکرد عودت کانتینر یا کشتی یا در زمان مقرر است. اکثر شرکت‌های بازرگانی و تجار به منظور واردات و صادرات کالاهای تجاری خود از مسیر دریایی و حمل با کشتی، برای مدت زمانی مشخصی کشتی یا کانتینر کرایه می‌کنند. در صورتی که در حمل کانتینری، مالک محموله تجاری موفق نشود تا در زمان تعیین شده، کانتینر را به شرکت حمل تحویل داده و به عبارتی فری تایم آن‌ها به پایان برسد، باید جریمه به نام دموراژ یا همان کرایه معطلی را پرداخت نمایند.
در حقیقت دموراژ کانتینر Demurrage ، به هزینه‌ای می‌گویند که اگر کانتینر بعد از انقضای مدت زمان تعیین شده در قرارداد، در بندر یا مقصد نهایی تخلیه نشود، مالک محموله موظف است تا آن را پرداخت کند. هدف از اعمال هزینه‌های اضافی و جریمه دموراژ، تشویق مالکان محموله و بازرگانان به تخلیه سریع‌تر کانتینرها و پیشگیری از ترافیک و شلوغی بیش از اندازه در بنادر و ترمینال‌های آن‌ها است.
دیتنشن به چه معناست؟
دیتنشن Detention به هزینه‌ای اطلاق می‌گردد که به منظور نگهداری محموله در انبار و یا پایانه بندر بعد از تمام شدن زمان توافق شده جهت بارگیری یا تخلیه بار، اعمال خواهد شد. به بیانی ساده، دیتنشن هزینه‌ای است که به علت دیرکرد و تأخیر در بازگرداندن تجهیزات حمل نظیر کانتینرها به شرکت حملونقل، بر عهده مشتری گذاشته شده و مشتری ملزم به پرداخت آن می‌شود. هزینه دیتنشن هنگامی اعمال خواهد شد که گیرنده محموله، کانتینر حامل را بیشتر از زمان آزاد مجاز و توافق شده بعد از تحویل گرفتن از ترمینال نزد خود نگه دارد. به طور معمول این هزینه جهت پوشش‌دهی هزینه‌های اضافی ایجاد شده به خاطر نگهداری و مدیریت بار در انبارها و یا پایانه‌ها وضع می‌شود.
دموراژ و دیتنشن چه تفاوت هایی با هم دارند؟
دموراژ و دیتنشن دو مفهوم مربوط به هزینه‌های تاخیر در بازگرداندن یا تخلیه کانتینرها در حمل دریایی هستند. در مورد تفاوت دموراژ و دیتنشن باید گفت که دموراژ به معنی تأخیر در تخلیه کانتینر در بندر بوده و دیتنشن به تأخیر در پس دادن کانتینر به شرکت حمل بعد از خروج از بندر مربوط خواهد شد. تفاوت دموراژ و دیتنشن، شامل گزینه‌های زیر می‌شود:
کاربرد
هزینه‌های دموراژ برای محموله‌ای اعمال خواهد شد که بیشتر از زمان آزاد مجاز، به وسیله خط کشتیرانی در بندر باقی می‌ماند. هزینه‌های دیتنشن برای کانتینرهایی اعمال می‌گردد که بیشتر از زمان آزاد مجاز جهت تحویل، استفاده و بازگشت کانتینر خالی، نزد گیرنده محموله باقی می‌مانند.
عامل شروع
عامل شروع هزینه دموراژ، عدم جابجایی محموله از ترمینال در زمان آزاد تعیین شده است. اما هزینه دیتنشن بعد از تحویل گرفتن کانتینر از ترمینال بندر و عدم بازگشت آن در مدت زمان آزاد مجاز شروع خواهد شد.
مسئولیت
به طور معمول، بسته به شرایط قرارداد کشتیرانی، هزینه‌های دموراژ بر عهده گیرنده بار یا فرستنده بار است. در حالی که اغلب، هزینه‌های دیتنشن بر عهده گیرنده بار خواهد بود چرا که کانتینر در اختیار گیرنده بار است.
محل
هزینه‌های دموراژ مربوط به زمانی می‌شود که محموله روی خود کشتی نبوده و در بندر یا ترمینال است. اما هزینه‌های دیتنشن مربوط به زمانی خواهد شد که کانتینر خارج از بندر است. یعنی معمولا کانتینر در شرایط حمل به محل گیرنده بار، مشغول انجام تخلیه و یا حین بازگشت به بندر خواهد بود.
هزینه های دموراژ و دیتنشن به چه عواملی بستگی دارند؟
هزینه دموراژ و دیتنشن به فاکتورهای زیادی بستگی دارد. بلافاصله بعد از اتمام مهلت زمانی فریتایم، محاسبه دموراژ آغاز می‌گردد. لازم به ذکر است که هزینه دموراژ به شکل روزشمار محاسبه شده و در هر شرکت کشتیرانی تعرفه آن متفاوت است. مثلا هزینه دموراژ اجاره کشتی به شکل زمانی و سفری متفاوت بوده و یا اجاره کانتینرهای یخچالی بزرگ، از هزینه دموراژ بیشتری برخوردار هستند. مهم‌ترین عواملی که در محاسبه هزینه دموراژ تاثیرگذار هستند، عبارتند از:
- ابعاد کانتینر
- ماهیت محموله و کالا
- مقدار و حجم
فری تایم در دموراژ به چه معناست؟
در زمان اجاره کردن کانتینرها از شرکت‌های حمل به منظور بارگیری محموله‌ها، لازم است در قرارداد خود، زمان مشخصی را برای اجاره و تحویل کانتینر تعیین کنید. پس از آن لازم است تا پایان زمان مقرر، کانتینر مورد نظر را به شرکت تحویل دهید که به این زمان اصطلاحا فریتایم یا زمان آزاد می‌گویند. زمان آزاد مدتی است که خط کشتیرانی جهت بارگیری یا تخلیه محموله بدون هیچگونه هزینه اضافی به مشتری اختصاص داده و این زمان بسته به قرارداد متفاوت است. هرچه زمان فریتایم در قرارداد را بیشتر ذکر کنید، هزینه دموراژ احتمالی شما کاهش می‌یابد. در صورت عدم تحویل شما در زمان تعیین شده، مشمول پرداخت جریمه خواهید شد. فریتایم شامل دو نوع مبدأ و مقصد است که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:
فریتایم مبدأ
فریتایم مبدأ به فاصله زمانی اشاره دارد که میان تحویل کانتینر خالی و پس دادن کانتینر به شرکت حمل خواهد بود. این زمان در قرارداد به طور دقیق ذکر شده و نشان‌دهنده آن است که شما از زمان تحویل گرفتن کانتینر تا زمان پس دادن آن به شرکت حمل، چند روز وقت دارید.
فریتایم مقصد
فریتایم مقصد، به فاصله زمانی که گیرنده، کانتینر پر از کالا را تحویل گرفته و آن را تخلیه کرده و به شرکت پس دهد، می‌گویند. این زمان در قرارداد ذکر شده و گیرنده باید محموله را سریع تخلیه کرده و کانتینرهای خالی را به شرکت تحویل دهد.
روش‌های جلوگیری از هزینه دموراژ و دیتنشن
شما می‌تواند با رعایت و توجه به برخی نکات ساده، از ایجاد هزینه‌های اضافی دموراژ و دیتنشن در حملونقل پیشگیری نمایید. برخی از این نکات عبارتند از:
- مطالعه دقیق قوانین و بایدها و نبایدهای موجود در امر واردات و صادرات
- کسب اطلاعات کافی در مورد الزامات گمرکی برای واردات محموله
- ذکر کردن روزهای بیشتری برای فریتایم نسبت به زمان تخمینی خود در قرارداد
- بررسی کالاهای خریداری شده قبل از بارگیری
- بررسی مدارک حملونقل و آماده‌سازی دقیق آن‌ها برای جلوگیری از مشکلات در زمان تحویل و عدم تأخیر
- مشورت با یک شرکت حمل حرفه‌ای و باسابقه در زمان فرآیند ارسال و تحویل بار
- آگاهی کامل از مقدار زمان مورد نیاز برای ترخیص محموله
- دسترسی به اطلاعات حملونقل خود و استفاده از پلتفرم‌هایی جهت آسان شدن روند کار
چه عواملی ریسک دموراژ و دیتنشن را افزایش می‌دهند؟
لازم است شما به عنوان یک بازرگان، تمام جوانب فرآیند واردات و صادرات را در نظر گرفته و برنامه‌ریزی دقیقی را در مورد کلیه مسائل انجام دهید. از جمله مواردی که باید همواره آن را در نظر بگیرید، عواملی است که ریسک هزینه‌های اضافی همچون دموراژ و دیتنشن را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:
- عدم توافق و عقد قرارداد میان شرکت کشتیرانی یا حمل زمینی و فرستنده محموله
- وجود اختلاف میان دو طرف قرارداد
- عدم پرداخت هزینه‌ها یا عدم ارائه مدارک دقیق و صحیح به شرکت حمل
- بروز مشکل در وسیله نقلیه یا تغییرات آب‌وهوایی ناگهانی
- وجود کالای مشکوک و یا مشکلی خاص در محموله ارسالی و نیاز به بازرسی آن
بدون دیدگاه